Hàn TIG (Tungsten Inert Gas) là một phương pháp hàn cung cấp mối hàn chất lượng cao, đặc biệt phù hợp cho các kim loại mỏng hoặc khi yêu cầu độ chính xác cao. Để thực hiện phương pháp này thành công, việc nắm vững cách sử dụng máy hàn tig đúng chuẩn là vô cùng quan trọng, không chỉ đảm bảo chất lượng công việc mà còn tối ưu an toàn lao động cho người thợ. Bài viết này của Cơ Khí Quốc Cường sẽ hướng dẫn chi tiết từ việc chuẩn bị thiết bị, kết nối phụ kiện đến vận hành máy hàn và các kỹ thuật hàn TIG nâng cao. Chúng tôi sẽ làm rõ toàn bộ quy trình, giúp bạn tự tin làm chủ công nghệ hàn hiện đại này.
Chuẩn Bị Toàn Diện Trước Khi Sử Dụng Máy Hàn TIG
Việc chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi bắt đầu là yếu tố then chốt quyết định sự thành công và an toàn của quá trình hàn TIG. Người thợ cần phải hiểu rõ về cấu tạo máy, cách kết nối các phụ kiện và thực hiện các bước kiểm tra an toàn cần thiết. Một sự chuẩn bị cẩn thận sẽ giảm thiểu rủi ro và nâng cao hiệu quả công việc.
Hiểu Rõ Cấu Tạo Và Chức Năng Của Máy Hàn TIG
Để thao tác hiệu quả, người dùng cần nắm rõ các thành phần chính của máy hàn TIG và chức năng của chúng. Mỗi bộ phận đóng một vai trò thiết yếu trong quá trình vận hành, từ việc kiểm soát dòng hàn đến đảm bảo an toàn cho người sử dụng. Chúng ta sẽ lấy ví dụ từ máy hàn Jasic Tig 200S W221 để minh họa cụ thể.
Mặt trước máy hàn TIG là nơi tập trung các nút điều khiển và cổng kết nối chính. Nút điều chỉnh dòng hàn cho phép thợ hàn thay đổi cường độ dòng điện, phù hợp với độ dày và loại vật liệu hàn. Công tắc điều chỉnh thời gian trễ khí giúp duy trì luồng khí bảo vệ sau khi ngắt hồ quang, bảo vệ mối hàn khỏi oxy hóa.
Đèn báo OC (Over Current) cảnh báo khi máy hoạt động quá tải, giúp bảo vệ thiết bị. Các đầu nối điện cực hàn, công tắc cò và ngõ cắm kẹp mass là những điểm kết nối quan trọng cho súng hàn và dây mass, đảm bảo dòng điện và tín hiệu điều khiển được truyền tải chính xác.
Đầu nối dây sẽ được lắp đặt phía trước máy hàn Tig
Mặt sau máy hàn TIG thường có đầu nối dây dẫn khí và đầu nối đất. Đầu nối dây dẫn khí dùng để cấp khí bảo vệ (thường là Argon) từ bình khí vào máy. Đầu nối đất là một thành phần an toàn cực kỳ quan trọng, có tác dụng chống rò rỉ điện, giúp ngăn ngừa nguy cơ điện giật cho người vận hành. Việc hiểu rõ vị trí và chức năng của từng bộ phận này là bước đầu tiên để sử dụng máy hàn TIG một cách thành thạo và an toàn.
Mặt sau của máy hàn Tig với các cổng kết nối khí và dây nối đất
Các phụ kiện máy hàn TIG thường bao gồm súng hàn TIG và kẹp mass. Súng hàn TIG là nơi chứa điện cực vonfram và có công tắc cò để kích hoạt hồ quang. Kẹp mass đảm bảo hoàn thành mạch điện giữa máy hàn và vật hàn.
Hướng Dẫn Kết Nối Các Phụ Kiện Máy Hàn TIG Chuẩn Xác
Quá trình kết nối các phụ kiện máy hàn TIG yêu cầu sự tỉ mỉ và chính xác để đảm bảo hiệu suất hoạt động tối ưu và an toàn tuyệt đối. Việc lắp đặt sai cách có thể dẫn đến rò rỉ khí, mất an toàn điện hoặc ảnh hưởng đến chất lượng mối hàn. Người thợ cần tuân thủ đúng trình tự và kiểm tra kỹ lưỡng từng mối nối.
Đầu tiên, các bạn cần nối dây “điện cực hàn”, “công tắc cò”, và “kẹp mass” vào các cổng tương ứng trên mặt trước của máy. Đảm bảo các kết nối này được siết chặt. Đối với điện cực hàn, việc sử dụng mỏ lết để vặn chặt mối nối là điều cần thiết. Điều này sẽ giúp tránh tình trạng rò rỉ khí bảo vệ, vốn rất quan trọng để ngăn ngừa oxy hóa mối hàn.
Vặn chặt mối nối điện cực hàn bằng mỏ lết để tránh rò rỉ khí
Máy hàn TIG thường sử dụng khí Argon làm khí bảo vệ. Đồng hồ đo áp suất sẽ được kết nối trực tiếp với bình khí Argon. Dây dẫn khí sau đó sẽ được lắp vào đồng hồ đo. Trong quá trình lắp đặt, các bạn phải kiểm tra thật kỹ lưỡng tất cả các mối nối. Điều này giúp đảm bảo chúng đã được siết chặt và không có bất kỳ điểm rò rỉ khí nào.
Việc rò rỉ khí không chỉ gây lãng phí mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu quả bảo vệ mối hàn. Nếu khí Argon bị rò rỉ, mối hàn có thể bị oxy hóa, dẫn đến các khuyết tật như rỗ khí, giảm độ bền và tính thẩm mỹ.
Kết nối đồng hồ khí với bình Argon và dây dẫn khí
Cuối cùng, dây dẫn khí sẽ được lắp vào cổng dẫn khí phía sau máy hàn TIG. Sử dụng tua vít để vặn chặt dây khí vào máy hàn. Bước này hoàn tất việc cấp khí bảo vệ cho hệ thống.
Việc tuân thủ các bước kết nối này một cách cẩn trọng là yếu tố tiên quyết để máy hàn TIG hoạt động ổn định và an toàn.
Dùng tua vít để lắp vặn chặn dây khí vào máy hàn TIG
Các Bước Kiểm Tra An Toàn Và Thiết Lập Ban Đầu
Trước khi bắt đầu quá trình hàn, một loạt các kiểm tra an toàn và thiết lập ban đầu cần được thực hiện. Những bước này không chỉ bảo vệ người thợ mà còn đảm bảo chất lượng mối hàn và tuổi thọ của thiết bị. Sự cẩn trọng trong giai đoạn này là yếu tố quyết định sự thành công của toàn bộ công việc hàn.
Đầu tiên, các bạn cần kiểm tra ít nhất hai lần tất cả các mối nối đã lắp đặt xem đã khớp đúng vị trí và siết chặt chưa. Đồng thời, phải đảm bảo rằng tất cả các van khí đã được đóng hoàn toàn trước khi tiến hành nối bất kỳ thiết bị nào khác. Khu vực hàn cần đảm bảo thông thoáng, không có vật liệu dễ cháy nổ xung quanh, nhằm ngăn ngừa hỏa hoạn và các tai nạn không mong muốn.
Mở van nước làm mát một cách từ từ, nếu máy của bạn có hệ thống làm mát bằng nước. Tiếp theo, mở van khí bảo vệ (Argon) và điều chỉnh lưu lượng khí. Lưu lượng khí làm mát thường được điều chỉnh trong khoảng 5 – 8 lít/phút và áp suất khí bảo vệ từ 1 – 3 kg/cm³. Việc điều chỉnh đúng lưu lượng khí là cực kỳ quan trọng để đảm bảo mối hàn được bảo vệ tốt nhất khỏi các tác động của không khí bên ngoài.
Để kiểm tra xem khí Argon đã hoạt động và lưu thông đúng cách chưa, bạn có thể bật/tắt van khí và bấm công tắc trên mỏ hàn. Nếu khí thoát ra đều và ổn định, hệ thống khí đã sẵn sàng.
Tiếp theo là điều chỉnh các thông số hàn. Điều này bao gồm điều chỉnh dòng hàn (Ih) phù hợp với loại vật liệu và độ dày của chi tiết cần hàn. Bạn cũng cần chọn chế độ hàn TIG thích hợp: AC cho nhôm và hợp kim nhôm, DC cho thép không gỉ và thép carbon, hoặc chế độ xung (Pulse) cho các vật liệu mỏng hoặc khi cần kiểm soát nhiệt độ tốt hơn.
Điều chỉnh thời gian trễ khí là một bước không thể bỏ qua. Thời gian trễ khí giúp duy trì luồng khí bảo vệ mối hàn sau khi hồ quang tắt, ngăn ngừa oxy hóa mối hàn khi nó vẫn còn nóng. Cuối cùng, hãy cầm mỏ hàn TIG trên tay với tư thế thoải mái và chắc chắn trước khi bật nguồn máy. Điều này giúp bạn sẵn sàng kiểm soát hồ quang ngay lập tức khi máy hoạt động.
Cần kiểm tra kỹ các mối nối khi lắp đặt máy hàn TIG để đảm bảo an toàn
Việc tuân thủ nghiêm ngặt các bước kiểm tra và thiết lập này không chỉ đảm bảo an toàn tối đa cho người thợ mà còn góp phần tạo ra những mối hàn chất lượng cao, bền vững theo thời gian.
Thực Hiện Kỹ Thuật Hàn TIG Hiệu Quả Và Chuyên Nghiệp
Sau khi hoàn tất việc chuẩn bị và thiết lập máy, bước tiếp theo là thực hiện quá trình hàn TIG. Đây là giai đoạn đòi hỏi kỹ năng và kinh nghiệm của người thợ để tạo ra mối hàn chất lượng. Việc lựa chọn phương pháp mồi hồ quang phù hợp và duy trì kỹ thuật hàn ổn định là yếu tố then chốt.
Các Phương Pháp Mồi Hồ Quang Phổ Biến
Trong hàn TIG, có ba phương pháp mồi hồ quang chính, mỗi phương pháp có ưu nhược điểm và ứng dụng riêng biệt. Việc lựa chọn phương pháp phù hợp với vật liệu và yêu cầu kỹ thuật sẽ quyết định đáng kể đến chất lượng mối hàn. Người thợ cần hiểu rõ từng kỹ thuật để áp dụng linh hoạt.
Phương pháp “quẹt” là kỹ thuật đơn giản nhất, thực hiện bằng cách quẹt đầu điện cực vonfram vào vật hàn để gây hồ quang. Tuy nhiên, phương pháp này không được khuyến khích cho kim loại mỏng. Nó dễ làm thủng mối hàn hoặc gây nhiễm bẩn điện cực, làm giảm chất lượng mối hàn và tuổi thọ điện cực. Do đó, người thợ phải hết sức lưu ý khi sử dụng kỹ thuật này.
Phương pháp “chạm/nhấc”, còn được gọi là phương pháp chấm bon, là một kỹ thuật đòi hỏi sự khéo léo hơn. Người thợ chạm nhẹ điện cực vào vật hàn rồi nhấc lên ngay lập tức để tạo hồ quang. Kỹ thuật này khó hơn so với quẹt nhưng lại rất thích hợp để hàn các kim loại mỏng. Nó giúp kiểm soát nhiệt lượng tốt hơn, tránh làm thủng vật liệu và tạo ra mối hàn sạch hơn.
Mồi hồ quang bằng phương pháp “cao tần” là kỹ thuật tiên tiến nhất. Phương pháp này sử dụng tần số cao để tạo ra điện áp khoảng 4.5 – 6 KVA, cho phép mồi hồ quang mà không cần chạm điện cực vào vật hàn. Điều này giúp tránh nhiễm bẩn điện cực và mối hàn. Kỹ thuật cao tần thường được dùng để hàn các vật liệu dày hoặc khi cần độ chính xác cao và mối hàn sạch tuyệt đối. Nó đặc biệt hữu ích khi hàn các vật liệu dễ bị nhiễm bẩn.
Duy Trì Kỹ Thuật Hàn Ổn Định Và Chất Lượng
Để đạt được mối hàn TIG chất lượng cao, người thợ cần duy trì kỹ thuật hàn ổn định xuyên suốt quá trình. Điều này bao gồm kiểm soát tốc độ di chuyển, góc độ mỏ hàn và que bù, cũng như hiểu biết về ảnh hưởng của dòng điện đến độ dày vật liệu. Mỗi yếu tố này đều đóng góp vào sự hình thành của mối hàn hoàn hảo.
Kiểm soát tốc độ di chuyển của mỏ hàn là một yếu tố quan trọng. Di chuyển quá nhanh có thể dẫn đến mối hàn không đủ ngấu hoặc hình thành các khuyết tật. Ngược lại, di chuyển quá chậm có thể gây quá nhiệt, làm biến dạng vật liệu hoặc tạo ra mối hàn quá rộng, không đều. Một tốc độ ổn định, phù hợp với dòng điện và độ dày vật liệu, sẽ đảm bảo mối hàn đồng nhất và có độ bền cao.
Góc độ mỏ hàn và que bù cũng ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng mối hàn. Mỏ hàn TIG thường được giữ ở một góc khoảng 70-75 độ so với mặt phẳng vật hàn, trong khi que bù được đưa vào vùng hồ quang với một góc nhỏ hơn, khoảng 10-15 độ so với bề mặt. Góc độ không chính xác có thể dẫn đến che chắn khí không hiệu quả, nhiễm bẩn mối hàn hoặc phân bố vật liệu bù không đều.
Lưu ý về dòng điện và độ dày vật liệu là điều cần thiết. Dòng điện hàn phải được điều chỉnh phù hợp với độ dày của chi tiết. Vật liệu càng dày thì yêu cầu dòng điện càng cao. Tuy nhiên, nếu dòng điện quá cao so với độ dày vật liệu, có thể gây ra hiện tượng cháy thủng hoặc mối hàn bị chảy xệ. Ngược lại, dòng điện quá thấp sẽ không đủ nhiệt để làm nóng chảy vật liệu một cách hiệu quả, dẫn đến mối hàn không ngấu hoặc bị co ngót. Người thợ cần có khả năng điều chỉnh linh hoạt các thông số này dựa trên kinh nghiệm và quan sát thực tế trong quá trình hàn.
Việc luyện tập thường xuyên và khả năng “đọc” được vũng hàn là kỹ năng không thể thiếu đối với thợ hàn TIG. Quan sát vũng hàn giúp điều chỉnh kịp thời tốc độ, góc độ và lượng vật liệu bù, đảm bảo mối hàn luôn nằm trong tầm kiểm soát và đạt được chất lượng tối ưu.
Quy Trình Tắt Máy Hàn TIG An Toàn Sau Khi Hoàn Thành
Sau khi hoàn tất công việc hàn, việc tắt máy hàn TIG theo đúng quy trình là cực kỳ quan trọng. Điều này không chỉ đảm bảo an toàn cho người sử dụng mà còn giúp bảo vệ thiết bị, kéo dài tuổi thọ và duy trì hiệu suất hoạt động. Một quy trình tắt máy không đúng có thể gây ra các hư hỏng không đáng có hoặc lãng phí tài nguyên.
Đầu tiên và quan trọng nhất, bạn cần đóng chặt van khí bảo vệ trên bình khí Argon. Đây là bước đầu tiên để ngừng cấp khí, ngăn chặn tình trạng lãng phí khí và đảm bảo an toàn cho bình khí. Tiếp theo, tắt nguồn hệ thống nước làm mát (nếu có). Việc này giúp bảo vệ bơm nước và các bộ phận làm mát khác của máy.
Sau đó, tiến hành xả toàn bộ nước thoát hết ra ngoài bằng cách mở van xả nước trên máy. Điều này đặc biệt quan trọng trong môi trường lạnh để tránh tình trạng đóng băng gây hư hỏng hệ thống ống dẫn nước. Cuối cùng, tắt công tắc nguồn chính trên máy hàn điện tử. Việc tuân thủ trình tự này đảm bảo rằng tất cả các hệ thống phụ trợ đã được ngắt trước khi ngắt nguồn điện chính.
Sau khi tắt máy, đừng quên thực hiện một số công việc bảo dưỡng cơ bản. Kiểm tra và làm sạch súng hàn, điện cực vonfram để loại bỏ xỉ hoặc các tạp chất bám dính. Đảm bảo các dây dẫn và phụ kiện được cuộn gọn gàng, tránh hư hại do dẫm đạp hoặc kéo lê. Việc bảo dưỡng định kỳ sẽ giúp máy hàn luôn trong tình trạng tốt nhất, sẵn sàng cho những lần sử dụng tiếp theo.
Quá trình này tuy đơn giản nhưng lại có ý nghĩa lớn trong việc duy trì độ bền của thiết bị và đảm bảo môi trường làm việc an toàn.
Máy hàn TIG là công cụ mạnh mẽ trong ngành cơ khí, đòi hỏi sự tỉ mỉ và hiểu biết chuyên sâu để vận hành hiệu quả. Qua hướng dẫn chi tiết về cách sử dụng máy hàn tig này, từ cấu tạo, kết nối đến các kỹ thuật hàn và quy trình tắt máy an toàn, Cơ Khí Quốc Cường hy vọng bạn đã nắm vững kiến thức cần thiết. Việc áp dụng đúng các nguyên tắc không chỉ tạo ra mối hàn chất lượng cao mà còn đảm bảo an toàn tối đa cho người thợ. Nắm vững kỹ năng này sẽ mở ra nhiều cơ hội trong các dự án cơ khí đòi hỏi độ chính xác và tính thẩm mỹ cao.
Ngày Cập Nhật Mới Nhất: Tháng 10 17, 2025 by Cơ khí Quốc Cường
Chuyên gia cơ khí chính xác tại Cơ khí Quốc Cường – là một trong những công ty hàng đầu Việt Nam chuyên sâu về sản xuất, gia công cơ khí.